Een paar kilo erbij, een paar kilo eraf, een paar kilo erbij, een paar kilo eraf, enz. Jaar in, jaar uit. Ik ben er zo klaar mee ... hoe stop ik dit gevecht met eten? Waarom wint het ongezonde het altijd van het gezonde? Kan ik dan niets lekkers meer eten? Begin eens met termen als gevecht, altijd en niets te vervangen door uitdaging, soms en iets: dat klinkt veel positiever. Het glas is niet half leeg, maar half vol. Meer van minder, minder van meer.  Ook zal je een beroep moeten doen op jouw wilskracht en doorzettingsvermogen. Jouw mentaliteit speelt een belangrijke rol. Vergelijk het met een boek lezen: je probeert niet een boek te lezen, je leest het of je leest het niet. Zo is het ook met afvallen en/of jezelf een ander voedingspatroon aanleren: je probeert het niet, je doet het of je doet het niet. Ja of nee. Je zet je voor 100% in, geen mitsen of maren.

Vrijwel alle diëten leveren weliswaar een vliegende start op, maar gemiddeld ben je na een aantal weken of maanden weer terug bij af: het aanvankelijk succesvolle gewichtsverlies is dan ‘grotendeels verdwenen’. Op een enkele kilo na is het oude gewicht weer terug. Of je weegt méér dan voorafgaand aan het dieet.

Het beruchte jojo-effect. Wie probeert af te vallen, zwemt niet zomaar tegen de stroom in. Nee, het is een wilde rivier met onverwachte draaikolken en watervallen waarin je elk moment kopje onder dreigt te gaan. Waardoor ontstaat het jojo-effect nou precies? En valt er wat tegen te doen?

De kachel van het lichaam laat zich moeizaam op een hoger pitje zetten. Sporten kan helpen, maar lokt andere besparingen uit in het lichaam. Als mensen meer gaan bewegen, vallen ze meer af en compenseren ze dat met meer stilzitten. Met andere woorden: de extra verbrande calorieën worden deels tenietgedaan.

Verdachte nummer één van de terugkerende kilo’s is een haast onbedwingbare eetlust die zich van een afvallend lichaam meester maakt. Een voorbeeld daarvan is het hormoon leptine, dat een gevoel van verzadiging geeft. Normaal gesproken trapt leptine bij elke maaltijd op de rem om te stoppen met eten. Maar omdat mensen die gewicht verliezen minder leptine aanmaken, zijn ze moeilijker te verzadigen.

Verder zijn eetbeslissingen nauwelijks een bewuste keus. Ze vinden binnen ‘een fractie van een seconde’ plaats, aangestuurd door een web aan hormonen en diep ingesleten leefgewoonten.

Lastig is ook dat mensen voor snacks altijd extra ruimte lijken te hebben. Uit hersenscans blijkt dat mensen na een gezonde maaltijd, zelfs wanneer ze verzadigd zijn, vaak nog behoefte hebben aan een bevredigende lekkernij. Snacks eten loont, althans in het brein.

Lekkernijen zijn nooit ver weg. En daarin schuilt een ander probleem dat jojoën in de hand werkt: de talloze manieren waarop de menselijke psychologie het laat afweten om verleidingen te vermijden.

Een veelvoorkomend risico, juist na de jaarwisseling, is dat mensen die zijn begonnen met een afvalpoging denken dat de kust veilig is; de feestdagen zijn immers voorbij. Echter we onderschatten vaak de sociale druk om toch weer iets lekkers mee te eten of te drinken. Want er is altijd wel iets te vieren. Er zijn verjaardagen, huwelijken, Pasen, Pinksteren, een promotie op het werk of gewoon het weekend. Dit soort positieve momenten zijn juist riskant.

Ook op alledaagse momenten kan het misgaan. Stel dat je partner zegt: prima dat je aan het afvallen bent, maar ik plof gewoon met een zak chips op de bank ’s avonds. Daar moet je dan naast zitten en niet van mee-eten. Dat gaat dus niet werken.

Doe daarom vooral iets dat je lang kunt volhouden; dat geeft de beste kans van slagen. Probeer er ook geen strijd tegen de kilo’s van te maken. Wie niet afvalt maar aan gezonde gewoonten begint, is al goed bezig. Laat het vizier niet te veel gericht zijn op lichaamsgewicht. Het gaat om gedrag, en niet om de kilo’s. Zeg maar dáááááááág tegen het jojoën, dat is Voltooid Verleden Tijd!